1. Về hai tâm trí: hành vi của chúng ta được điều khiển bởi hai hệ thống khác nhau - một cái tự động và một cái hay suy xét
Có một vở kịch hấp dẫn diễn ra trong tâm trí chúng ta， một câu chuyện giống trên phim， giữa hai nhân vật với nhiều chi tiết lắt léo， kịch tích và mâu thuẫn. Hai nhân vật bao gồm Hệ thống 1 - bản năng， tự động và cảm tính; và Hệ thống 2 - chín chắn， chậm rãi， và toan tính. Khi đối đầu với nhau， sự tương tác của chúng quyết định cách ta nghĩ， đưa ra phán xét， quyết định và hành động.
Ảnh minh họa. Nguồn: Freepik.
Hệ thống 1 là phần bộ não hoạt động theo trực giác và đột ngột， thường không có sự kiểm soát có ý thức. Bạn có thể trải nghiệm hệ thống này hoạt động khi nghe thấy một âm thanh rất lớn và đột ngột. Bạn sẽ làm gì? Có thể bạn ngay lập tức và tự động chuyển hướng chú ý của mình đến nó. Đó là Hệ thống 1.
Hệ thống này là di sản của quá trình tiến hóa hàng triệu năm: những lợi thế sống còn nằm trong khả năng ra quyết định và phán đoán nhanh chóng.
Hệ thống 2 ám chỉ phần não bộ chịu trách nhiệm cho quá trình ra quyết định， lập luận và niềm tin của mỗi cá nhân. Nó điều khiển các hoạt động có ý thức của tâm trí như tự kiểm soát， khả năng lựa chọn và chủ ý tập trung.
Ví dụ， tưởng tượng bạn đang tìm kiếm một cô gái giữa đám đông. Tâm trí của bạn sẽ cố tình tập trung vào nhiệm vụ: nó nhớ lại những đặc điểm của người đó hay bất cứ thứ gì giúp xác định tọa độ của cô. Khả năng này giúp loại trừ những sự sao nhãng， giúp bạn bỏ qua đối tượng không liên quan. Nếu duy trì sự tập trung có chủ ý này， bạn có thể phát hiện ra cô ấy trong vài phút， trái lại nếu bị phân tâm， bạn sẽ khó có thể tìm thấy cô ấy.
Như bạn sẽ thấy trong phần tiếp， mối liên hệ giữa hai hệ thống này xác định cách hành xử của chúng ta.
2. Hệ thống lười biếng: tính chây ỳ có thể dẫn đến sai lầm và tác động đến trí tuệ
Để xem xét cách hai hệ thống hoạt động， hãy thử giải bài toán cây gậy-và-quả bóng nổi tiếng sau:
Một cây gậy và quả bóng có giá 1，1 đô-la. Cây gậy đắt hơn quả bóng 1 đô-la. Vậy quả bóng có giá bao nhiêu?
Mức giá xuất hiện trong tâm trí bạn， 0，1 đô-la là kết quả của Hệ thống 1 cảm tính và tự động， và nó đang hoạt động đấy! Hãy dành ra vài giây và thử giải bài toán này xem.
Bạn có nhìn ra lỗi của mình? Đáp án đúng là 0， Ai bị tạm dừng hưởng lương hưu từ ngày 1/7/2025?05 đô-la.
Chuyện vừa xảy ra là Hệ thống 1 bốc đồng của bạn chiếm quyền và tự động trả lời bằng cách dựa vào cảm tính. Nhưng nó trả lời quá nhanh.
Thông thường， Sở hữu VF 8 với ưu đãi kép hiếm có từ VinFast khi đối mặt với một tình huống chưa rõ ràng， Thương hiệu xe máy lớn nhất châu Âu đứng trước nguy cơ phá sản Hệ thống 1 sẽ gọi Hệ thống 2 để giải quyết vấn đề， nhưng trong bài toán cây gậy và quả bóng， Hệ thống 1 đã bị lừa. Nó nhìn vấn đề quá đơn giản và sai lầm khi tin rằng nó có làm chủ được.
Bài toán cây gậy-và-quả bóng đã bộc lộ bản năng lao động trí óc lười biếng của chúng ta. Khi não hoạt động， ta thường chỉ sử dụng tối thiểu số năng lượng đủ cho công việc đó. Người ta còn gọi đây là quy luật nỗ lực ít nhất. Bởi vì rà soát lại đáp án với Hệ thống 2 sẽ sử dụng nhiều năng lượng hơn， tâm trí sẽ không làm thế khi nó nghĩ chỉ cần dùng Hệ thống 1 là đủ.
Sự lười biếng rất tai hại bởi vì tập luyện Hệ thống 2 là một phần quan trọng trong trí tuệ của con người. Nghiên cứu chỉ ra rằng làm những công việc liên quan đến Hệ thống 2 đòi hỏi tập trung và tự kiểm soát， giúp ta thông minh hơn. Bài toán cây gậy-và-quả bóng minh họa cho điều này， bởi tâm trí của chúng ta lẽ ra có thể kiểm tra lại đáp án bằng cách sử dụng Hệ thống 2 và do đó tránh được lỗi phổ biến.
Nếu lười biếng và lười sử dụng Hệ thống 2， tâm trí của ta sẽ tự giới hạn sức mạnh thông minh của nó.
Bình luận
Đọc tiếp
Bạn biết gì về luật có đi có lại?
0
Ngày hôm đó， tôi học được một bài học vĩ đại của cuộc đời: Bạn mang đến cho thế giới điều gì thì bạn sẽ nhận lại điều đó.
Biết 'cương nhu đúng lúc' là đỉnh cao của nghệ thuật giao tiếp
0
Giao tiếp lành mạnh không chỉ làm vừa lòng đối phương mà còn là cách để thể hiện quan điểm cá nhân một cách ôn hòa. Muốn làm được điều này， bạn cần biết cách điều tiết cảm xúc.
Có nên dùng 'cây gậy' và 'củ cà rốt' để phạt con?
0
Nhiều cha mẹ dùng hình phạt để ngăn con cái phạm sai lầm， điều này không giải quyết tận gốc vấn đề. Phụ huynh nên kết hợp giữa giáo dục và kỷ luật giúp trẻ nhận ra mình sai ở đâu.
SÁCH HAY
Một chiến dịch ở Bắc Kỳ
0
Thị dân và quan lại mặc lễ phục lui tới thăm viếng nhau， tặng nhau những lá thiếp lớn màu đỏ và quà cáp.
Đi như tờ giấy trắng
0
Một trong những chuyến đi vào mùa Giáng sinh ghi dấu mãi trong tôi chính là về Đường Lâm， hay đúng hơn là về những ngôi làng quanh vùng Ba Vì， Sơn Tây.
Bill Gates - Tham vọng lớn lao và quá trình hình thành đế chế Microsoft
0
Khi không chơi bài buổi tối， Bill Gates thường làm việc ở Trung tâm Điện toán Aiken. Đó là lúc các máy tính ít được sử dụng nhất.
Những bá chủ không gian
0
Khi Blue Origin phóng và hạ cánh thành công tên lửa New Shepard， Jeff Bezos chỉ viết vài dòng trên Twitter. Trái lại， Elon Musk "tuôn" cả tràng dài trên mạng xã hội.
Người trẻ thời 4.0 - Uy quyền lộng lẫy
0
Trong số những kỹ năng mà người lao động phải có nếu không muốn bị bỏ lại phía sau， tư duy phản biện được nhiều người đặc biệt lưu ý.
Đi bộ xuyên Việt với cây đàn guitar
0
Thiên nhiên luôn biết cách chữa lành những tổn thương trong tôi. Thiên nhiên là mẹ， là người thầy hướng dẫn mỗi khi tôi lạc lối trong cuộc đời này.
Loạn 12 sứ quân
0
Sau khi Ngô Xương Xí chết， họ Ngô hết người kế vị. Trong nước một ngày không thể không có vua， Đinh Bộ Lĩnh lên ngôi， lấy tôn hiệu là Vạn Thắng Vương.
'Cô Vy' tự sự - gió và tình yêu vẫn thổi
0
Cơn đại dịch càn quét toàn cầu giúp chúng ta nhận ra giá trị cốt lõi của gia đình， kéo những người thân về với nhau.
Những ngày cách ly
0
Phải chăng chỉ cần có độ lùi của thời gian và trải nghiệm， con người có thể nhìn sự việc bằng góc độ hoàn toàn khác?
Machiavelli
0
Leonardo và Michelangelo - hai nghệ sĩ tài năng - cùng làm việc trong một tòa nhà. Điều đó cho thấy Florence từng quy tụ nhiều ngôi sao sáng.
Tạp chí điện tử Tri thức Cơ quan chủ quản: Hội Xuất bản Việt Nam Giấy phép báo chí: số 75/GP-BTTTT và số 442/GP-BTTTT do Bộ Thông tin và Truyền thông cấp ngày 26/02/2020 và ngày 29/11/2023 Phó tổng biên tập phụ trách: Lâm Quang Hiếu © Toàn bộ bản quyền thuộc Tri thức
Tòa soạn: Tầng 10， D29 Phạm Văn Bạch， Quận Cầu Giấy， Hà Nội Hotline: 0931.222.666
Giới thiệuLiên hệ: [email protected]
Chúng tôi sử dụng cookie để cải thiện trải nghiệm của bạn. Tìm hiểu về Chính sách Cookie tại đây
Từ chối Đồng ý